Santiago de Compostela, 7 de novembro de 2024. O proxecto de Alúmina Española S.A. para incrementar a capacidade da balsa de lamas vermellas en San Cibrao ata a cota 104 recibiu unha Declaración de Impacto Ambiental (DIA) favorábel o pasado 11 de outubro, a cargo da Dirección Xeral de Calidade e Avaliación Ambiental. A resolución, tramitada en apenas catro meses e con só 17 páxinas, autorizou a ampliación dunha das instalacións mineiras de maior risco de Galicia, omitindo importantes cuestións de seguridade e os efectos dos residuos sobre a saúde, mentres o plano de peche e restauración segue sen aprobar.

O proceso de recrecemento da balsa comezou en agosto de 2022 coa súa exposición pública e non foi ata xuño de 2024 que o expediente chegou a Medio Ambiente para avaliación. A celeridade do procedemento —logo de case dous anos de inactividade administrativa— sorprendeu a colectivos ambientais e expertos, ao incluír informes de diversos departamentos da Xunta redactados nun tempo récord.

Unha avaliación ambiental incompleta

A DIA emitida só cobre o proxecto de recrecemento, pospoñendo a presentación dun plano de restauración ata un ano antes do final da vida útil da balsa, estimada para 2029. Isto pese a que en anteriores recrecementos (1986, 1995 e 2006) nunca se presentou un proxecto de peche, e os documentos achegados desde 2014 non se fixeron públicos por estar “en curso de elaboración”, segundo a Xunta.

Este proceder deixa a balsa, que acumula residuos desde hai máis de 40 anos, sen un plan formal de restauración, un requisito legal que se leva esquivando durante décadas. Ademais, a DIA non aborda aspectos clave como a estabilidade xeotécnica, a seguridade laboral e a protección das estradas, o que cuestiona a integridade da avaliación de impactos nunha instalación de alto risco.

O residuo "non perigoso" que agora é perigoso

Unha das maiores polémicas xurdiu ao catalogarse as lamas vermellas, por primeira vez en máis de catro décadas, como residuos perigosos, con códigos HPO4 (irritante) e HPO8 (corrosivo). Durante a tramitación, mudaron de consideración e pasaron a ser incluídos no código LER-01 03 10*, un feito que implica a necesidade de revisar os plans de emerxencia internos e externos, e de realizar unha nova caracterización completa dos residuos.

Esta revalorización esixe novos estudos e axustes nas autorizacións existentes, segundo os requirimentos da Dirección Xeral de Emerxencias e Saúde Pública. A Dirección Xeral de Patrimonio Natural tamén reclama un sistema de clausura independente e sostible que non dependa indefinidamente de intervencións humanas.

Desde ADEGA, critican que se conceda unha DIA que introduce modificacións substanciais durante a tramitación sen garantías previas, o que vulnera a Lei 21/2013 de Avaliación Ambiental. “Este proceder podería invalidar a DIA”, sosteñen, facendo un chamado para que Alúmina Española S.A. presente un novo estudo que cubra todas as deficiencias detectadas e que permita unha avaliación axeitada dos impactos ambientais e sanitarios deste proxecto de alto risco.