Procedente de Estados Unidos, o Venres Negro, prolongado ao Ciberluns de rebaixas na compra por Internet, converteuse nunha das xornadas máis consumistas do ano a nivel global, impulsada polo lanzamento de ofertas para incentivar as compras e comezar a campaña do Nadal. Pola contra, o Día sen Compras proponse como un día para reflexionar e cuestionar o actual modelo de produción e consumo que mostra claros síntomas de esgotamento, á vez que resulta incompatible co contexto de crise climática.

Este ano, tanto a campaña do Black Friday como a posterior de nadal vanse a desenvolver nun contexto de escaseza material sen precedentes próximos, por problemas de subministracións que mostran a falta de resiliencia do sistema de produción e consumo que non é capaz de responder a unha situación de dificultade.

Os problemas de subministración están ocasionados por diversas causas, como certa reactivación da demanda tras a pandemia á que as cadeas de produción aínda non se adaptaron, pois ademais estas contan cunha gran especialización territorial e están deseñadas para distribuír inmediatamente o producido e minimizar a almacenaxe. Pero o discurso oficial esconde outro factor, e é que moitos estudos científicos mostran que estamos a chegar aos límites de dispoñibilidade, tanto de distintos materiais, como de diversas fontes enerxéticas.

Con todo, este é o factor de maior importancia, pois aínda que a corrección do resto pode contribuír a estabilizar a situación, a escaseza á que nos imos a enfrontar, tanto de petróleo como de diversos materiais empregados nas cadeas de produción, fan albiscar un futuro no que estas situacións se repetirán mostrando que o modelo de consumo continuo e ilimitado é incompatible cun planeta que é finito.

En calquera caso, trátase dun sistema insustentable ambientalmente pola súa dependencia dos combustibles fósiles e a súa incidencia sobre o clima, o impacto da extracción de materias primas ou a xeración de residuos. Pero tamén é insustentable socialmente, pois se basea na redución máxima dos custos laborais, coa súa incidencia sobre as traballadoras e os traballadores, e que contribúe á concentración da riqueza ao quedar controlado por xigantes como Amazon, expulsando a milleiros de pequenas/vos produtoras/é e comerciantes.

O éxito de modelos como o de Amazon aséntase en alentar un consumo compulsivo, de produtos procedentes de calquera parte do mundo, cun só clic que, obviando os impactos, permite poder dispor do ben nunhas poucas horas e a baixos prezos.

Este modelo necesita datas como o Black Friday e o Cyber Monday, onde o consumo vólvese aínda máis voraz e innecesario, impulsado por grandes ofertas e importantes campañas publicitarias con mensaxes que asocian a compra de produtos a morriñentos momentos de felicidade. Con todo, ese efémero momento de satisfacción que xera a compra non contribúe a ningún dos aspectos da nosa vida vinculados á felicidade. Estudos como os de Grant e Terman conclúen que a calidade das relacións sociais é o principal ingrediente para lograla, polo que se mantén unha constante espiral de insatisfacción.

Por todo iso,hai que ser consciente de que coas pautas de consumo contribúese a configurar a sociedade actual, polo que se debe elixir se se quere seguir alimentando un modelo, representado polo cobizoso sorriso de Amazon, que acentúa a crise climática, á vez que, nun contexto de escaseza, concentra aínda máis a riqueza nunhas poucas mans.

Ecoloxistas en Acción trata de que o Día sen Compras sirva como toma de conciencia sobre a necesidade de dar un xiro radical a un sistema que debe crecer continuamente para xerar riqueza, que se manifesta nun modelo de consumo compulsivo, e que ignora os límites físicos do planeta. De acordo a iso, proponse unha reflexión sobre as verdadeiras necesidades e a forma de satisfacelas, pondo en valor aquelas formas de consumo que contribúan a facelo dunha forma máis xusta e sustentable.

En consecuencia, desde Ecoloxistas en Acción proponse o seguinte:

1. Combate a compra compulsiva, a única opción para enfrontar a grave situación actual é reducir os niveis de consumo, buscando satisfacer as verdadeiras necesidades materiais e ignorando e combatendo os estímulos ao consumo que se reciben continuamente. Desta maneira, ademais, pódese contribuír a satisfacer outras necesidades non materiais, dedicando parte do tempo que ocupa o consumo a estarmos cos nosos seres queridos.
2. Cubrir as necesidades básicas sen comprar. É a solución máis sustentable: reparar, intercambiar, compartir, crear? Existen diversas alternativas colectivas como talleres de reparación, tendas gratis, mercadillos ou cooperativas de trueque, pero tamén hai outras formas de actuar a menor escala, como intercambiar roupa cunha amiga ou un amigo, xoguetes cos que non xoga a nena/ou cunha das súas amigas/vos?
3. Se se necesita comprar un produto, apoiar a produción local e ao pequeno comercio e de proximidade. Desta maneira redúcese o impacto producido polo transporte de longa distancia, pero tamén se apoia a pequenas/vos produtoras/é e comerciantes, contribuíndo a unha mellor repartición da riqueza.
4. Aplicar criterios de compra sustentable e xusta. Os produtos ecolóxicos teñen menor impacto ambiental e os de comercio xusto mellor repercusión social, aínda que para que estes non se vexan minorados é importante recorrer a canles de distribución curtas e xustas, como grupos de consumo, tendas de comercio xusto, mercadillos de produtores ou supermercados cooperativos. Tamén se pode participar nos mercados sociais existentes en distintos territorios, que forman rede de produción, distribución e consumo que funciona con criterios éticos, democráticos, ecolóxicos e solidarios.