Hai un ano que Xosé Abad é un home distinto, un home cunha encomenda humanitaria. Foi un rogo coa mirada, porque Xosé dedícase a mirar, procurando a compresión do mundo a través do encadre. Mirou aos ollos dos refuxiados sirios nos campos gregos de Polykastro e de Katsikas, ollou ás familias e sentiu con eles. “Nese momento compartín a súa angustia”. Regresou á casa, a Coruña, e chegou á conclusión de que as denuncias dun fotógrafo ou dun cento, dunha ONG ou de miles, non eran suficientes. Facía falta un movemento. E iso quere ser Acampa. Esa é a misión: crear unha ferramenta de sensibilización que rompa os lindes do campamento que estes días se instalará en Méndez Núñez, os lindes da cidade, mesmo do país, que chegue de volta ao campos e rompa aqueles valados que separan á humanidade dun fotógrafo tras unha cámara e unha familia que o perdeu todo e non ten máis futuro que procurar a solidariedade dos que miran sen comprender. E así foi no seno da plataforma Coruña Contra a Guerra, dende a que púxose en marcha Acampa.
“Acampa é un proxecto moi ambicioso”, explica Abad, “que pretende converterse nunha rede o máis ampla posíbel, que agrupe a organizacións e a persoas para sumar esforzos e forzas, intercambiar información e coordinar iniciativas para dar resposta a situacións de crises humanitarias ou doutro tipo de agresións”.
- Que axudas tedes para montar o campamento e todas as actividades que dan forma a Acampa?
- Pois desde achegas de particulares e empresas a subvencións de institucións públicas, como o Concello e a Deputación, ás que concorremos. Tamén está en marcha unha campaña de micro mecenado.
- E haberá axudas directas aos refuxiados?
- Acampa traballa no terreo da sensibilización, polo tanto non compite no ámbito das organizacións que fan parte dela, a día de hoxe unhas corenta e pico, que son as que fan a labor directa sobre o terreo tanto aquí coma nos campos ou alá onde actúen. A idea de Acampa é de ser a ferramenta que integre a esas organizacións e dote á opinión pública de elementos para ter unha posición crítica.
- Como xorde esa idea?
- Empezou nos campos de refuxiados en Grecia. Quen fomos alí o ano pasado puidemos comprobar que a política da Unión Europea respecto dos refuxiados é o abandono. Do que trata a UE é de que a xente que está alí se farte e regrese aos seus países, estean ou non en guerra.
- En que campos estiveches?
- En varios, na zona de Polycastro, que está preto de Idomeni, que o estaban pechando o día que eu cheguei, e despois en Katsikas. En Polycastro o campo fora montado en tres lugares: Eko, BP e no Hotel Mara, as localizacións que alugara Médicos Sen Fronteiras para acoller ás persoas refuxiadas. Eran asentamentos atendidos polas organizacións non gubernamentais. Katsikas é un pobo onde o Exército grego montou o campo. Alí tamén estaban presentes ONG, a maioría españolas, como Aire, de aquí da Coruña, que agora fai parte de Acampa. Estiven 25 días.
- Que viches alí?
- O que dicía: o abandono. No só por parte da UE, se non tamén de organizacións como Acnur, que non daban a información que reclamaban os refuxiados. Nin se lles facilitaba o tránsito nin se lles concedía a consideración de refuxiados nin se atendían as necesidades de vivenda e manutención. De non ser pola intervención das organizacións privadas, o abandono sería total. Grazas a estas organizacións a xente está atendida, pero seguimos tendo unha crise humanitaria. No campo do Exército, inda había tendas de campaña do Exército. En Polycastro eran tendas de cámping. A dieta é mala e insuficiente e nin se adapta aos hábitos da xente que está alí. Así que todos estaban indefensos diante do frío ou da choiva, da calor ou das serpes e os mosquitos.
- Como era a relación dos refuxiados coa poboación local?
- Afortunadamente Grecia é un país moi solidario. Naquela altura acollían a uns 65.000 refuxiados, moito máis ca España ou calquera outro de Europa. Quedei admirado da actitude dos gregos. O día a día nun campo é simple rutina. Non hai nada que facer. Os campamentos organízanse por nacionalidades, os kurdos por un lado, os parsi por outro, os sirios... as ONG son as que tratan de montar escolas e algunha actividade de ocio. Trátase un pouco de que non caían na desesperanza total e absoluta.
- Que ías buscando?
- Eu retrataba familias. Quería documentar a fuxida de familias de traballadoras e traballadores cos seus fillos. A fuxida da destrución e da morte tratando de salvar o único que lles queda, a familia, o resto das cousas perderanas.
- Con que te atopaches?
- Pois con xente que tivera certo poder adquisitivo porque se non no podería ter pagado a todas as mafias as que hai que pagar para chegar ata alí. Uns 5.000 ou 6.000 euros por familia. Só esa xente podía xuntar os aforros dunha vida para poder salvar á familia. Quen non ten algo de diñeiro non pode fuxir de Siria. Cando entrabas nas tendas, contábanche. El fora director dunha escola de hostalería e a muller, profesora na universidade. Vivían nunha casa de dúas plantas, tiñan coche, un nivel de vida alto. De repente, bombardearon a universidade, destruíron a escola, quedaran sen nada. E de repente, naquela tenda, a nai, o pai e o fillo romperon a chorar. Eu tamén. Non había nada que dicir. Esas historias eran as mesmas tenda tras tenda. Agora non temos nada, dicían. Entón comprendes de verdade o que iso significa: quedar sen nada. As veces podes non ter nada, pero ter perspectiva de futuro; pero cando non tes nada nin perspectiva e ves que a esperanza dunha Europa que vai recibir aos refuxiados se trunca... iso é frustrante.
- Que queren os refuxiados?
- O que queren é a paz, que haxa paz no seu país para poder regresar.
- Esa paz semella lonxe?
- O que din os sirios é que se non poden regresar, que polo menos os deixen circular. Non piden axuda, xa eles se procurarán a vida. Poder entrar en Europa e ter o estatuto de refuxiado.
- Mantés contacto con algunha daquelas familias?
- Si, coa familia de Kawa, que é un debuxante. Haberá láminas cos seus traballos en Acampa. Ten tres fillos pequenos, algún deles con problemas serios de saúde. El regala o seu traballo, unha especie de crónica da súa viaxe, do tránsito e da vida nos campos. Pasaron pola cadea en Turquía, chegaron a Grecia nunha lancha. Conta mesmo o que lle custou en diñeiro ese tránsito.
- Con que sentimentos regresaches desa experiencia?
- Matinando en que consiste a solidariedade. En que consiste? Pois ti ves un problema humanitario e tratas de axudar. Pero é un camiño de ida e volta. O que está en xogo non son os seus dereitos humanos, son os de todos. E os dereitos humanos de todos nós están en retroceso, e deberíamos ocuparnos diso, non só preocuparnos... Naquela guerra tamén participa España.
- Tamén esa conquista do respecto aos dereitos humanos semella lonxe. Que é o urxente?
- O que nos piden: a paz e reconstruír as súas vidas. En tanto non se logra, pois aquí en España simplemente aplicar a Constitución para deixalos entrar e concederlles a condición de refuxiados. Que se poidan buscar a vida. Había un compromiso, por outra parte ridículo, de que o Estado español acollera a dezaseis mil refuxiados, e a día de hoxe, non sei o dato preciso, non haberá moito máis de mil.
- Se o Estado non responde, que opcións teñen outras administracións para facelo?
- Nalgunhas cidades e comunidades hai vontade. Coruña declarouse cidade de acollida. Son iniciativas interesantes, boas, pero ao fin inútiles porque o Estado non concede os permisos de entrada. Aquí coñecemos casos de refuxiados legais e tamén de ilegais.
- Dicías antes que o comportamento dos gregos é admirable, que tal nos comportamos aquí?
- A xente respondeu. Respondeu moi ben ás campaña de axuda. E con calquera que fales, diche que é unha vergoña o que está pasando. Pero a política de silencio, e nalgún caso de manipulación para confundir e vincular a violencia á entrada de persoas refuxiadas, foi facendo dano. Despois está a sensación de impotencia, o chegar a conclusión de que non hai nada que facer desde aquí. Penso que esas dúas cousas provocan que agora esteamos nun punto baixo en canto a nosa capacidade de reacción.
- A que apela Acampa?
- Apelamos ao conxunto da sociedade: á cidadanía, as organizacións que xa están traballando e as institucións, porque elas son as que poden cambiar as leis, conceder os visados, e afondar na democracia e nos dereitos humanos. Necesitamos xuntar a xente para levar ás institucións cara alá.
- No programa de Acampa hai unha aposta clara por mostrar as evidencias a través da fotografía, pasa porque ti es fotógrafo?
- Hai un abano amplo de actividades no programa. Non só fotografía. Pero virán tamén xornalistas e expertos a dar conta do que pasa, porque cando hai se agocha a información, está ben mostrar as imaxes, que son a maior forza de información. Procuramos facer presente algo que queren agochar.
- Que efecto esperas que provoque Acampa na Coruña?
- Espero que sirva para agrupar a todas as persoas que teñen a necesidade de expresar o seu cabreo diante deste tipo de cousas.
- Por que decidistes que había que reproducir un campo de refuxiados?
- Acampa quere falar do refuxio nun sentido moi amplo. Este ano falamos da necesidade de dar refuxio á xente que foxe dunha guerra en Siria, e tamén da xente que foxe da fame ou da represión coma os subsaharianos. Estes tamén van estar presentes en Acampa. O ano próximo ao mellor temos que empezar a falar doutro tipo de refuxios, o refuxio pola seca, polo maltrato, pola falta de traballo ou de vivenda. Ao fin chegamos sempre aos dereitos humanos.
