- Como definirías o momento actual do feminismo?

- Poderíamos empezar a falar da mesma palabra. Soamente pensando na palabra “feminismo” que está tan cargada aínda de connotacións negativas e de connotacións case ata políticas, en vez de sociais. É un momento onde existen xa moitos logros pero hai que termar deles e hai que seguir no intento de conseguir moitos mais. Porque a igualdade, que é o feminismo, a igualdade de dereitos, aínda non chegou, aínda non está.

- No tema da violencia de xénero, todo o mundo parece estar de acordo en que hai que eliminala, pero parece que no canto de avanzar retrocédese… que habería que facer para acabar coa violencia de xénero?

- Pois mira, en primeiro lugar penso que capacitar ás mulleres aos grupos de toma de decisións sobre esta solución que se lle pode dar á violencia de xénero. Porque se es consciente que a política non está feminizada, non existimos nas plataformas que toman as decisións, penso que falta unha pata deste templo que é a Humanidade, hai un alicerce que non está. Entón iso é o primeiro, o primeiro é darse conta de que isto é unha eiva enorme na sociedade pero que a mesma sociedade ten que solucionala, non pode ser o Patriarcado. E o Patriarcado é o que está funcionando en política. Entón hai que feminizar a política, temos que incorporarnos a eses grupos de toma de decisións.

- É posible ser feminista e non estar en contra do Patriarcado?

- Uf! Isto é posible, porque hai millóns de opinións porque cada un de nós somos intelixentes e estamos formadas. Está claro que o branco e o negro xa non serve de nada, estamos todos cheos de unha gama enorme de grises. Como mínimo se recoñece a figura “Patriarcado”. E despois ven unha segunda valoración que é si se acepta ou non. E o mellor falta un pouco de asunción da realidade, de darte conta de que o Patriarcado está colocándote en un lugar onde ti non deberías estar. Pero iso, seguramente, como é algo propio de cada unha, pois é unha decisión que cada unha de nós ten que tomar. É como o feminismo da igualdade ou da diferencia. Ti, cando te pos as gafas violetas do feminismo e queres ver a vida en igualdade de dereitos, teste que facer unha análise diaria de todo o que tes incorporado ao teu corpo, ao teu ADN, e que aínda non te das conta de que o tes. É pouco a pouco, claro. Pero Patriarcado e Feminismo non deberían estar despois dun símbolo máis ou algo así: o Patriarcado ou Feminismo, pero esa é a miña opinión. En cuestións de Feminismo, incluso a palabra, neste grupo intentamos, a primeira das cuestións foi darlle pulo á palabra Feminismo ou intentala cambiar por Igualdade, porque Feminismo é unha palabra que leva moitas connotacións, que hai que explicar aínda de onde ven a palabra, porque te din “eu non son machista nin feminista”... hai moito que explicar aí. Entón claro, é un traballo de cada unha de nós. Creo que somos moitas, e creo que a palabra a que nos temos que agarrar agora é “todas”. Todas e cada unha de nós ten a súa sensibilidade e esa sensibilidade síntese afectada por un sistema no que non existimos. Abrir esas portas é un traballo de cada unha de nós.

(Entra na oficina outra persoa. É Tensi, de CCOO. Xulia preséntanos).

- Os malos tratos comezan de maneira sutil na vida cotiá e terminan facéndose visibles na violencia machista… Pódese lexislar contra o segundo pero que facer cos malos tratos “sutís”?

- Julia: Fai falta educación.

- Tensi: A ver: ti non podes ter “non agresores” se educas ás meniñas como princesas dependentes de que o príncipe lles esperte e lles dea o bico e a eles uns “machorros”. Tes que educar a ambos os sexos nos bos tratos, de maneira igualitaria, é un problema de construción na escola. E ti para iso necesitas profesores e unha decisión de Estado de educar en igualdade. E iso non existe neste país. O exercicio da violencia física é o resultado dunha educación de valores e de roles…

(Chega Eva García, da Marea Feminista e súmase á entrevista)

Hai que lexislar sobre os malos tratos e non confundir un con outro. Tes que tentar lexislar de maneira contundente, poñer medidas lexislativas, coercitivas e demais sobre eses malos tratos. Os outros, non se pode lexislar sobre eles porque son moi sutís. Entón ten que ser un proxecto de país, de educación e iso conséguese na escola, nos valores… -e conséguese incorporando ás mulleres tamén aos grupos que teñen que lexislar sobre iso. - ...tes que incorporar na escola como obrigación a formación en igualdade. Iso non existe e non temos profesores formados. Algúns o fan de motu propio, pero non hai unha obriga de currículo escolar; non hai unha revisión dos libros de texto… hai sitios onde ti ves os debuxos dos nenos e aparece a señora cociñando e el traballando; el arranxando un coche e ela pasando o ferro.Esas violencias, aos poucos, van por aí.

- El tema del patriarcado ¿cómo lo veis?

- Julia: Hai que cuestionar cada paso, hai que revisar cada xesto. É así, non podes estar… o que ti dis, a punta do iceberg; a punta do iceberg non é nada, hai que ir ás bases de todo, á orixe. E iso é ou que falamos tamén non manifesto. Hai que destruír moitos sistemas que están xa fosilizados. Hai que empezar de novo…

- Tensi: Hai que deconstruir a masculinidade e a feminidade. E, efectivamente, a situación das mulleres neste sistema ten moitísimos campos. Pódese explicar desde o punto de vista relixioso, histórico, a maternidade ou económico. O sistema capitalista é moi dúctil. Entón facemos en casa a reprodución humana, alimentamos, vestimos, calzamos, coidamos á man de obra que vai á fábrica de maneira gratuíta pola mañá “planchadito”. E iso é moi económico, sería moito máis caro que iso se tivese que pagar. E facémolo por razóns “de amor”

- Julia: Sabes que dixo Pardo Bazán con respecto a iso? Que ou mundo se constrúe a expensas do traballo das mulleres.

- Tensi: Co traballo oculto. Hai países onde teñen un PBI moi baixo… o país, canto máis desenvolvido, mais achega económica do traballo de coidados, ou traballo necesario para a produción. Canto mais desenvolvido está u país, esa parte é menor. Hai países onde se ti sumas os traballos feitos polas mulleres gratuitamente, aumentaría o PIB un 40%. E nalgúns un 70, porque son países en vías de desenvolvemento e soamente traballan as mulleres. As bases da situación das mulleres son moi profundas. Iso non quere dicir que esperemos a tombar un sistema económico inxusto e insolidario para avanzar. Temos moito camiño que avanzar e que mellorar, e en iso estamos. Non hai que esperar, porque iso é a teoría política económica marxista, nacionalista: “cando libérese a nación, as mulleres liberámonos, cando libérese a clase, as mulleres liberámonos”. Todo queda para despois… Nós, xa! E ise é o movemento internacional que en cada momento se mobiliza porque nalgún país as feministas se senten mais agredidas e agora mesmo débese afondar en Sudamérica, que as están a matar. Os xenocidios alí son espectaculares e elas son as que empezaron a mobilizar a folga do ano pasado. Hai 115 países que convocan a folga, pero de Europa ningún mais que España. En España é ou único país de Europa onde os sindicatos convocan paro. Foi imposible que na Confederación Europea de Sindicatos sumásense. Está a folga manifestada como elemento pero non hai amparo legal sindical para que se poida facer folga no emprego. Ten que ver coa realidade europea que temos. A realidade, por moito que non nos gúste, ocultala non ten ningún sentido. E aquí é pequena, porque moita xente reclama mais, pero é a primeira vez que vaise facer un paro con perfil de pensamento feminista neste país. E as que fixeron na última vez foi Finlandia en 1972, o país mais feminista do mundo.

Aquí a Guerra Civil, a toma do poder polos militares amolounos un momento de desenvolvemento dos dereitos das mulleres. Estivemos 50 anos cumprindo a función de “descanso del guerrero”; traballaban as viúvas, os pobres, no traballo somerxido… non podías nin abrir una conta, éramos personas minusvaloradas e dependentes. As francesas, inglesas e demais se fixeron cargo do país. O país seguiu funcionando porque elas ocuparon as fábricas. E esa diferencia en Europa nótase moito. Aquí eu creo que estamos animadas, a folga xa cumpriu o obxectivo, sexa mais ou menos masivo o paro. Púxose enriba da mesa un debate que estaba oculto. Coas políticas públicas de dicir que se fai sen facer nada, dicir que imos loitar contra a violencia de xénero facendo políticas incorrectas e incompetentes, non mirar as medidas para corrixilas, que son moitas políticas públicas pero non hai unha avaliación dos resultados para modificalas. Ao goberno que hai agora non lle importamos nada.

- Tedes a sensación de que o último ano avanzouse moito?

- Tensi: En conciencia, u último ano o tema o puxemos enriba da mesa.

- Eva: Si bo, realmente o ano pasado foi un fito. En Arxentina, ao berro de “Nin unha menos” cando o asasinato aquel dunha menor, revolveuse toda América Latina. Este último ano, ese espertar de “Nin unha menos”, que leva tamén ao “Me too”, esas denuncias continuas das violencias (antes era difícil que as mulleres désemos o paso adiante e dixésemos “a min acosáronme”, “a min violáronme”). E agora, sen haber unha protección real, porque logo nos xuízos vemos como a vitimización segue aí, porque as políticas públicas realmente non están a exercer ese labor de protección, ese labor de corrección que tiñan que estar a facer, pero si que se está conseguindo que socialmente a percepción sexa diferente. A muller que socialmente sente protexida, tamén se enfronta á lei doutra maneira. E iso fixo que este ano fose unha ebulición de movementos. As feministas pensamos na cuarta onda, entre outras cousas pola violencia que estamos a sufrir: cada vez que houbo un avance no feminismo, houbo unha reacción patriarcal moi forte para evitar ese avance. Os momentos como de impasse foron máis tranquilos: cando as mulleres baixabamos presión, o patriarcado baixaba presión. Con todo agora mesmo as presións son fortísimas, por iso pensamos que tamén se está dando un paso adiante moi importante. E por iso empézase a falar da cuarta onda do feminismo, que son distintos fitos dentro do feminismo, distintas formas de concibir o feminismo.